Çölyak testi nasıl yapılır ve hangi testler kullanılır?

Çölyak hastalığı, gluten adı verilen bir protein grubuna karşı gelişen bir bağışıklık tepki olarak tanımlanan otoimmün bir hastalıktır. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunur. Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde, gluten alımının ardından ince bağırsakta hasara yol açar. Bu nedenle, çölyak hastalığının tanısı, hastaların gluten içeren gıdaları tükettikten sonra çeşitli test ve incelemelerle yapılmaktadır. Aşağıda, çölyak testi hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir.

Çölyak hastalığının tanısında kullanılan başlıca testler şunlardır:

• Serolojik Testler
• Genetik Testler
• İnce Bağırsak Biyopsisi

Serolojik testler, çölyak hastalığının tanısında ilk adım olarak sıklıkla kullanılır. Bu testler, kan örneği alınarak yapılır ve bağışıklık sisteminin glutenin varlığına karşı oluşturduğu antikorları tespit etmeyi amaçlar. En yaygın serolojik testler şunlardır:

• İmmünoglobulin A (IgA) Anti-Transglutaminaz Antikoru (tTG-IgA): Bu test, çölyak hastalığına özgü en yaygın ve güvenilir testlerden biridir.
• İmmünoglobulin A (IgA) Anti-Duodenal Antikoru (DGP-IgA): Bu test, tTG-IgA testine ek olarak kullanılabilir.
• İmmünoglobulin G (IgG) Anti-Transglutaminaz Antikoru (tTG-IgG): Bu test, IgA eksikliği olan bireylerde kullanılabilir.

Genetik testler, çölyak hastalığının genetik yatkınlığını belirlemek amacıyla yapılır. Bu testler, bireylerin HLA-DQ2 veya HLA-DQ8 genlerini taşıyıp taşımadığını kontrol eder. Eğer birey bu genleri taşıyorsa, çölyak hastalığı riski artar; ancak bu genlerin varlığı tek başına hastalığın gelişeceği anlamına gelmez. Bu testler, özellikle serolojik testlerin sonuçlarının belirsiz olduğu durumlarda ek bilgi sağlamak için kullanılır.

Serolojik testler pozitif çıktığında, tanıyı kesinleştirmek için ince bağırsak biyopsisi yapılması gerekebilir. Bu işlem, endoskopi ile ince bağırsaktan doku örneği almayı içerir. Biyopsi, bağırsak villuslarının (emilim yüzeyinin) hasar görüp görmediğini kontrol etmek için mikroskop altında incelenir. Çölyak hastalığına bağlı olarak villus atrofisi (villusların düzleşmesi) gözlemlenirse, tanı kesinleşir.

Çölyak testi yapılmadan önce, hastanın gluten içeren gıdaları tüketmeye devam etmesi önemlidir. Testler, gluten alımı durdurulduktan sonra etkili sonuç vermeyebilir. Genellikle şu adımlar izlenir:

• Birey, testten en az 6 hafta önce düzenli olarak gluten içeren gıdalar tüketmelidir.
• Kandan alınan örnek, laboratuvara gönderilir ve serolojik testler yapılır.
• Serolojik testler sonucu pozitifse, ince bağırsak biyopsisi için endoskopi yapılır.

Elde edilen test sonuçları, doktor tarafından değerlendirilir. Serolojik testlerin pozitif olması ve biyopsi sonucunun villus atrofisi göstermesi durumunda, çölyak hastalığı tanısı konulur. Tanı konulması durumunda, hastaların gluten içermeyen bir diyete geçmesi önerilir. Gluten içermeyen beslenme, hastalığın belirtilerini gidermekte ve bağırsaklardaki hasarı iyileştirmekte önemli bir rol oynar.

Çölyak hastalığı, genetik bir hastalık olduğu için aile bireylerinde de görülme olasılığı yüksektir. Bu nedenle, çölyak hastalığı tanısı konulmuş bir bireyin aile üyeleri de düzenli olarak test edilmelidir. Ayrıca, çölyak hastalığı tanısı konmuş bireylerin, gluten içermeyen bir diyet uygulamaları ve beslenme uzmanından destek almaları önerilir.

Sonuç olarak, çölyak testi, glutenin birey üzerindeki etkilerini değerlendirmek için hayati öneme sahiptir. Testlerin doğru bir şekilde yapılması ve sonuçların dikkate alınması, hastalığın yönetimi ve bireylerin yaşam kalitesinin artırılmasında kritik bir rol oynamaktadır.